- Ngramakaken Tembung
- Tembung-tembung ngoko ingkang wonten kramanipun dipun gantos tembung krama, dene ingkang boten wonten kramanipun tetep tembung ngoko kemawon. Tuladha:
- Basa Ngoko : Aku arep nggambar woh-wohan kayata pelem, jeruk, apel, jambu, karo anggur.
- Basa Krama : Kula badhe nggambar woh-wohan kadosta pelem, jeram, apel, jambet, kaliyan anggur.
- Tembung-tembung ingkang magepokan kaliyan dhiri pribadi ingkang wonten kramanipun tetep dipunkramakaken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Ayo mampir ing omahku sadhela, bocah-bocah lan bojoku wis padha kangen.
- Basa Krama : Mangga mampir ing griya kula sakedhap, lare-lare kaliyan semah kula sampun sami kangen.
- Tembung-tembung ingkang magepokan kaliyan kewan, wit-witan utawi samukawis, ingkang wonten kramanipun tetep dipunkramakaken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Wah, aku lagi rekasa, nandur wit jeruk arep mati, ngingu manuk padha lara, gek pitmontor wae rusak ora bisa mlaku.
- Basa Krama : Wah, aku saweg rekaos, nanem wit jeram badhe pejah, ngingah peksi sami sakit, gek pitmontor kemawon risak boten saged mlampah.
- Ngramakaken Ater-Ater (awalan, prefiks)
- Ater-ater di-, dipunkramakaken: dipun-. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitike diedol ing pasar.
- Basa Krama : Ayamipun dipunsade ing peken.
- Ater-ater kok-, dipunkramakaken: sampeyan-. Tuladha:
- Basa Ngoko : Apa pitike arep kokedol ing pasar?
- Basa Krama : Menapa ayamipun badhe sampeyan-sade ing peken?
- Ater-ater dak-, dipunkramakaken: kula-. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitike wis dakedol ing pasar.
- Basa Krama : Ayamipun sampun kula sade ing peken.
- Ngramakaken Panambang (akhiran, sufiks)
- Panambang –e, dipunkramakaken: -pun. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitike kuwi dakgawane wae.
- Basa Krama : Ayamipun menika kula-bektanipun kemawon.
- Panambang –en, dipunkramakaken: sampeyan-. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitik kuwi gawanen mulih!
- Basa Krama : Ayam menika sampeyan-bekta mantuk!
- Panambang –ana, dipunkramakaken: sampeyan-i. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitik sing isih cilik-cilik iku gawanana mulih wae!
- Basa Krama : Ayam ingkang taksih alit-alit menika sampeyan-bektani mantuk kemawon!
- Panambang –na, dipunkramakaken: sampeyan-aken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitik iki gawakna sadhela, arep daktaleni sikile!
- Basa Krama : Ayam menika sampeyan-bektakaken sakedhap, badhe kula tangsuli sukunipun!
- Panambang –mu, dipunkramakaken: -sampeyan. Tuladha:
- Basa Ngoko : Iki rak pitikmu ta?
- Basa Krama : Menika rak ayam-sampeyan ta?
- Panambang –ku, dipunkramakaken: -kula. Tuladha:
- Basa Ngoko : Iya bener, iku pitikku.
- Basa Krama : Inggih leres, menika ayam-kula.
- Ngramakaken Rimbag Camboran (konfiks)
- Camboran N-a, dipunkramakaken: sampeyan-N. Tuladha:
- Basa Ngoko : Nggawaa pitik sing putih kae!
- Basa Krama : Sampeyan-mbekta ayam ingkang pethak menika!
- Camboran N-ana, dipunkramakaken: sampeyan-N-i. Tuladha:
- Basa Ngoko : Nggawanana pitik-pitik kate kae!
- Basa Krama : Sampeyan-mbektani ayam-ayam kate menika!
- Camboran N-na, dipunkramakaken: sampeyan-N-aken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Nggawakna pitik Bu-lik, kareben dibeleh kanggo bakdan!
- Basa Krama : Sampeyan-mbektakaken ayam Bu-lik, kajengipun dipunbeleh kangge bakdan!
- Camboran di-ake, dipunkramakaken: dipun-aken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitike bangkok mbok digawakake Pak Darma, jare kepengin ngingu!
- Basa Krama : Ayamipun bangkok mbok dipunbektakaken Pak Darma, criyosipun kepengin ngingah!
- Camboran kok-ake, dipunkramakaken: sampeyan-aken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Mbak darmi jare arep mulih, pitike sing dhere kae mbok kokgawakake, kareben kanggo cucuk-cucuk!
- Basa Krama : Mbak Darmi criyosipun badhe mantuk, ayamipun ingkang dhere menika mbok sampeyan-bektakaken, kajengipun kangge cucuk-cucuk!
- Camboran dak-ake, dipunkramakaken: kula-aken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Wah, pitike kuwi giras, kene dakgawakake,
- Basa Krama : Wah, ayamipun menika giras, ngriki kula-bektakaken, mindhak ucul! mundhak ucul!
- Camboran dak-e, dipunkramakaken: kula-ipun. Tuladha:
- Basa Ngoko : Pitik sing gering kuwi dakgawane wae apa, mundhak nulari liya-liyane?
- Basa Krama : Ayam ingkang gering menika kula-bektanipun kemawon menapa, mindhak nulari sanes-sanesipun?
- Camboran dak-ane, dipunkramakaken kula-anipun. Tuladha:
- Basa Ngoko : Wis, pitik sing padha pileren dakgawanane, aku bisa nambani.
- Basa Krama : Sampun, ayam ingkang sami pileren kula-bektananipun, kula saged njampeni.
- Camboran dak-ne, dipunkramakaken dak-aken. Tuladha:
- Basa Ngoko : Dhik pitikmu wis ngekeg, dakgawakne jago apa? Rak banjur ngendhog?
- Basa Krama : Dhik, ayam sampeyan sampun ngekeg, kula-bektakaken sawung menapa? Rak lajeng nigan.
- Ater-ater N, cekakan saking ater-ater Nasal, maksudipun ater-ater hanuswara utawi bunyi sengau, inggih menika: n, ny, m, ng.
- Ayam dhere: ayam ingkang sampun meh dados babon.
- Ayam ingkang giras: ayam ingkang angel dipuncepeng ‘liar’, angel dipuncelaki.
- Ayam ngekeg: dhere ingkang sampun kepengin dipuncelaki sawung, asring mungel keeeeg….keeeg….keeeeg…..
